صراط: هر ثانیه و دقیقه ای که در تهران زلزله رخ نمی دهد، فرصتی است که خداوند برای مقاوم سازی پایتخت ایران به ما می دهد، فرصتی که باید بهره لازم از آن را ببریم.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ نگاهی به اتفاق‌هایی که در طول یک سال برای اقلیم‌ها و سرزمین‌های مختلف رخ می‌دهد، نشان دهنده وضعیت آن منطقه است، رخدادهایی که اگرچه طبیعی هستند، اما بی‌شک عوامل انسانی در وقوع آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم تاثیرگذار بوده است.
ایران در بین کشورهای جهان به لحاظ بروز حوادث غیرمترقبه جزء 10 کشور دنیاست، این در حالی است که 6 درصد تلفات بلایای طبیعی را به خود اختصاص داده و نکته حائز اهمیت این است که ایران فقط یک درصد جمعیت جهان را دارد.
اگرچه این رویدادهای طبیعی در طول تاریخ منجر به خسارت‌های مالی و جانی فراوانی شده است، اما همواره بسیاری از کشورها با توجه به توسعه یافتگی یا توسعه‌نیافتگی خود راهکاری را برای مقابله با آنها در پیش گرفتند، به طوری که جوامع پیشرفته با استفاده از علم و فناوری‌های نوین و سازمان‌دهی به کارگیری اصولی آنها تا حد بسیار زیادی در مقابله با این حوادث طبیعی گام‌های مهم و روشنی برداشته‌اند.
از 41 بلای طبیعی 32 تای آن سهم کشور ماست. زلزله، سیل، بهمن، آتشفشان، خشکسالی بخشی از واقعیت زندگی است، که نمی‌توان از آن فرار کرد. 70 درصد کشور در معرض خطر زلزله قرار دارد که 90 درصد جمعیت کشور تحت تاثیر قرار می دهد. البته به گفته اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور آمار انواع بلایای طبیعی در ایران 35 نوع است.
صحبت از بلایای طبیعی است، بلایایی که شاید می توان گفت بلا نیستند و در واقع واکنش محیطی آن منطقه است. اما آنچه که در این امر مهم به نظر می رسد، راههایی است که می توان این حوادث و بحران ها را مدیریت کرد. مدیریت بحرانی که در حوادث اخیر کشور بیشتر به چشم آمد و تلنگری جدی برای بازنگری زیرساختهای فرهنگی و عمرانی کشور ایجاد کرد.
شاید بحث داغ زلزله کرمانشاه و کشته شدن بیش از 600 نفر از هموطنان و بعد مقایسه آن با زلزله کرمان و آسیب دیدن جزئی چند نفر، آن هم به هنگام فرار، نشان دهنده آن باشد که می توان با زلزله مقابله و زندگی کرد.
شاید بتوان تهران را نمونه ای از کشور معرفی کرد که هر روز گسل هایش در حال حرکت است. نباید از یاد برد که زلزله تنها یک حادثه از 32 حادثه طبیعی است. مدیریت بحران برای پایتخت نشینانی که رئیس سازمان مدیریت بحران، امادگی برای مقابله با آن را تنها 15 درصد عنوان کرد و مدیر بحران شهرداری تهران به صراحت اعلام کرد که اصلا آماده نیستیم، نیاز به بازنگری دارد.
90 درصد کشور در خطر زلزله
بهرام عکاشه که این روزها با لرزه‌های مدام گسل‌های مختلف ایران زیاد سراغ این پدر زلزله‌شناسی را می‌گیرند، به خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید: 90 درصد کشور ما زلزله خیز بوده و تمام مراکز استان‌ها روی خط زلزله قرار دارند و تهران فوق‌العاده زلزله خیز است. ما باید با پدیده زلزله آشنا باشیم و با آن زندگی کنیم، باید با این پدیده به شکل علمی برخورد کرد.
او می‌گوید: تهران همیشه زلزله خیز بوده و همیشه زلزله خیز خواهد ماند.
استناد او تاریخ است و محاسباتش. تاریخی که نشان می‌دهد زلزله 185 سال گذشته شرق تهران را تخریب و جان 45 هزار نفر را گرفته است.
اگرچه عکاشه با محاسباتش تاکید دارد، که ریتم زلزله های تهران هر 200 سال یکبار است اما می‌گوید که زلزله و رفتار زمین ریاضی و محاسبات را نمی‌شناسد. باید همیشه منتظر و آماده باشیم.
عکاشه ادامه می‌دهد: گسل‌های تهران در کوه‌های البرز و جنوب تهران بسیار فعال و توانمند هستند و می‌توانند زلزله‌هایی تا مرز 7.5 ریشتر در شمال و 6.2 ریشتر در جنوب ایجاد کنند. بیشتر لرزه‌های 1 و 2 ریشتری در واقع حرکت گسل‌های فرعی است که در حال فعال شدن هستند.
پدر علم زلزله‌شناسی ترس را اهرم و محرک خوبی می‌داند برای مقابله برای آماده بودن در برابر حادثه که میتواند خطر را به حداقل برساند.
در بحث آمادگی با بحران در کشور و به طور خاص تهران آمادگی مردم در برابر حوادث نکته‌ای اساسی است، چراکه نیروهای مردمی حاضر در صحنه حادثه طبعا سریع‌تر از گروه‌های امدادی حضور دارند.
ضمن اینکه خود امدادی و چگونگی رو به رو شدن با بحران خود به عنوان اقدامی موثر در کم کردن آسیب ناشی از آن به شمار می‌آید. جمعیت هلال احمر در پایگاه‌های مربوطه خود آموزش‌های امداد‌گری و خود امدادی را به مردم ارائه می‌کند که گرچه رایگان هستند اما ظاهرا چندان استقبال خوبی از آنها نمی‌شود.
شهردار تهران هم چند شب گذشته از آموزش‌های امدادی در سرا‌های محله تهران خبر داد که با کمک هلال احمر چندین مانور هم در محلات مختلف تهران برگزار می‌شود.
آمادگی و ظرفیت مردم در مقابله با زلزله هرچقدر هم که خوب باشد اما محل زندگی و سکونت آنها هم باید به میزان قابل توجهی ایمن و آماده باشد. برای شهری چون تهران که 90 درصد بافت فرسوده آن در مرکز و جنوب شهر قرار دارد یا ساختمان‌های بلند مرتبه‌ای که بر روی ارتفاعات بنا شده‌اند، نگرانی‌هایی است که پیش از حادثه باید برای آن اقدامی جدی کرد.
3268 هکتار بافت فرسوده در تهران
به گفته سالاری عضو کمیسیون عمران و شهر سازی شورای اسلامی شهر تهران، 3268 هکتار بافت فرسوده در تهران وجود دارد. مفهوم فرسودگی یعنی این بافت‌ها ریز‌دانه، ناپایدار و نفوذ ناپذیر هستند.
سالاری نیز به خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان می گوید: قرار بود هر سال 10 درصد بافت فرسوده نوسازی، احیاء و بازسازی شود اما متاسفانه هیچ سالی این اتفاق نیفتاده و شاید تنها حدود 3 الی 4 درصد بوده باشد.
به اعتقاد سالاری، دلایل زیادی بافت فرسوده را فرسوده تر می‌کند که شیوه مداخله ای که منجر به تسهیل گری قابل توجه در نوسازی شود، نداریم. اختلافات صاحب نظران در حوزه نوسازی بافت فرسوده، به این موضوع دامن می‌زند.
نباید فراموش کرد که ساکنان این بافت‌های فرسوده بیشتر اقشار کم‌درآمد و افراد ضعیف جامعه هستند، ساکنانی که هرچقدر هم آستین‌هایشان را بالا بزنند باز هم یک تنه نمی‌توانند ساختمان‌های خود را ایمن کنند.
ساختمانهایی که به هم پیوسته و مرتبط است و با نوسازی یک یا چند دستگاه در بافتی بزرگ و آسیب پذیر دردی را درمان نمی کند.
البته سالاری می گوید: شهرداری تهران در بسته های تشویقی خود برای صدور پروانه عوارضی دریافت نمی کند و حتی مبالغی هم وام بلاعوض پرداخت کرده، ولی متاسفانه سازمانها و نهادهای دیگر به ویژه دولت و سازمانهای خدمات رسان در این حوزه بسته تشویقی ارائه نکرده است.
حالا اگر این بسته تشویقی هم ارائه شود اما آنچه که واضح است قیمت تمام شد بالا برای این ساختمان هاست.
تسهیلات نوسازی بافت فرسوده کافی نیست
نائب رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشوق های ساخت و ساز برای بافت فرسوه به خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان می گوید: عدم وجود تسهیلات کافی در نو سازی بافت فرسوده منجر می شود قیمت تمام شده نوسازی ها بالا تمام شود. تهران برای مقابله با بحران و خدمات رسانی خوب نیازمند عزم جدی است. خط اعتباری برای پرداخت تسهیلات با نرخ کم و رایگان شدن عوارض ساخت و ساز حتی معافیت مالیات نقل و انتقال و مالیات ، میتواند راه گشا باشد.
به اعتقاد کیانپور؛ برای ساختمان‌های فرسوده امروز تهران 2 اقدام را باید انجام داد، نوسازی و مقاوم سازی که هر سه شاخص فرسودگی را دارند. نوسازی باید در اولویت باشد در کشور ما که زلزله امر طبیعی است و تهران از این امر مستثنی نیست نیازمند اقدام جدی تر است.
صادقی مدیر بحران شهر تهران، بحران و زلزله تهران را یک بحث ملی می‌داند که نیازمند اقدام در سطح کلان کشور است و به خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان می گوید: متاسفانه در شکل گیری تهران لجام گسیختگی وجود دارد. ما اصلا فکر نکردیم و ساختمان‌ها را روی گسل‌ها ساخته‌ایم. فکر نکردیم و در تهران زلزله خیز لوله‌های گاز را وارد کردیم. فکر نکردیم و شبکه آب و برق قطع کن خودکار وصل نکردیم. این موضوع مربوط شکل گیری تهران است که از سال 56 شروع شده است.
وی با اشاره به اینکه برای مقابله با بحران تهران اقداماتی انجام شده می افزاید: که حدود 700 گروه امداد در محلات شهر تهران تشکیل شده‌اند که می‌توانند در محله‌های خود اقدامات عملی را انجام دهند. همچنین حدود 200 کیلومتر راه اضطراری شبکه راه‌های تهران شناسایی شده که دیگر ما نگران بسته شدن راه‌ها نباشیم.
هشدار سریع که میتواند در یک محاسبه بین P و S را انجام دهد هشداری زود هنگام را برای مردم وسازمان‌ها به صدا در می‌آورد این طرح به صورت پایلوت انجام شد اما به علت نبودن منابع مالی کافی اینکار هم متوقف شده است.
سلیمی رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر هم از وجود 60 هزار امدادگر آموزش دیده صحبت می‌کند که می‌توانند در بحران‌ها وارد عمل شوند. او به خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان می‌گوید که200 دستگاه آمبولانس در مراحل تهیه و خرید است و از نظر لجستیکی مشکلی وجود ندارد، اما مهمترین نگرانی او در بخش اقلام است که کمی کسری آن می تواند با مساعدت دولت جبران شود.
تهران، پایتخت ایران نمونه خوبی است تا بهتر برای مدیریت بحران برنامه داشته باشیم. برنامه ای که باید زلزله های بم و رودبار و ... درس خوبی به ما داده باشد. نباید فراموش کرد که 31 حادثه دیگر همچنان در کشور وجود دارند که با اقدام مقابله ای می توان میزان خسارات و تلفات انسانی آن را کم کرد.
زمانی امیرمحسن ضیایی، رئیس سابق جمعیت هلال احمر در مورد آمادگی برای مقابله با زلزله گفت: هر دقیقه و ساعتی که زلزله در تهران نمی آید، فرصتی است که خداوند به ما داده تا برای مقابله با آن آماده شویم.
گویا مسئولان حالا که تهران شدیدتر از هر زمانی طی سالهای اخیر لرزیده، به فکر آماده سازی باشند و از ثانیه ها و دقایقی که خداوند در اختیارمان گذاشته، استفاده کنند.
