قطعات بدن انسان، پانسمان‌های عفونی، تیغ و سرنگ تنها بخشی از زباله‌هایی است که در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تولید می‌شود و جمع‌آوری و امحای آن‌ها مشمول ضوابطی است که اگر رعایت نشود، می‌تواند فاجعه‌آمیز باشد. چنانچه هم‌اکنون نیز با فاجعه زباله‌های تفکیک نشده و بیخطرسازی نشده از سوی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مواجه هستیم و بسیاری از مراکز درمانی نام آشنا هم در پایتخت و هم در سایر نقاط کشور زباله‌های عفونی و پزشکی را بی‌آنکه بی‌خطر کنند، در محیط‌زیست رها می‌کنند؛ این موضوع منشأ کشمکشی قدیمی میان شهرداری، وزارت بهداشت و سازمان محیط‌زیست است و هر یک ماجرا را به گردن دیگری می‌اندازند. اما با این همه همچنان می‌توان در سطل‌های زباله بیمارستان‌ها و مراکز انواع و اقسام زباله‌های عفونی، بیولوژیک، سوزن‌ها و تیغ‌های برنده‌ای را مشاهده کرد که همچون زباله بی‌خطری نظیر چوب یا کاغذ، در کیسه‌های پلاستیکی در محیط رها شده یا تحویل مأموران شهرداری می‌شود و در نهایت چرخه‌ای از انتقال بیماری و عفونت را پدید می‌آورد.
به گزارش جوان قانون مدیریت پسماند‌های بیمارستانی سال ۱۳۸۳ به تصویب رسید، اما این قانون هم با تمام اهمیتی که برای سلامتی و پیشگیری از انتقال بیماری و عفونت دارد، رها شده است. سه رأس ماجرای جمع‌آوری و بیخطرسازی زباله‌های بیمارستانی یعنی شهرداری، وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط‌زیست هر کدام توپ را به زمین دیگری می‌اندازند و در نهایت خروجی کار می‌شود. زباله‌هایی که بدون تفکیک و بیخطرسازی رها می‌شوند تا جان و سلامتی مردم را در معرض خطر قرار دهند.
سیاهه بیمارستان‌های متخلف
بین ۹۰- ۷۵ درصد از زباله‌های تولید شده در مراکز بیمارستانی در مقایسه با زباله‌های خانگی، بدون خطر یا معمولی هستند و در حدود ۲۵- ۱۵ درصد آن‌ها را زباله‌های خطرناک تشکیل می‌دهند.هر چند آمار دقیقی درباره میزان زباله پزشکی تولیدی در دست نیست و مبادی تولید این زباله‌ها از مطب‌های خصوصی، درمانگاه، داروخانه و بیمارستان‌ها را شامل می‌شود، اما به طور متوسط هر تخت بیمارستانی ۲/۷ کیلوگرم زباله تولید می‌کند.
چند روز پیش بود که رضا شعبانی، مدیر پسماند‌های پزشکی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در مصاحبه‌ای اسامی بیمارستان‌هایی را که در این حوزه تخلف می‌کنند، رسانه‌ای کرد.
به گفته وی، بیمارستان‌های آتیه، سینا، هفت‌تیر، مسیح دانشوری، امام خمینی (ره)، شریعتی، مرکز قلب تهران، قلب رجایی، فیروزگر، مادران، امید، تهران، رسول‌اکرم (ص) و آپادانا زباله عادی و عفونی را با یک دیگر مخلوط می‌کنند.
همچنین بیمارستان لبافی‌نژاد کیسه‌های خون و ادرار را بدون اتوکلاو در مخزن می‌گذارد. بیمارستان‌های قلب تهران و رسول اکرم (ص) و حضرت فاطمه (س) نیز مواد شیمیایی را در مخازن پسماند پزشکی تخلیه می‌کنند. بیمارستان‌های میلاد، لقمان، لبافی‌نژاد، مدرس، مصطفی خمینی پسماند را داخل مخزن فشرده می‌کنند که پول کمتری بدهند. بیمارستان‌های مصطفی خمینی، پیامبران، بازرگانان، آرش و آبان مخازن کمی دارد و به همین دلیل به‌صورت کله قندی و بیش از ظرفیت مخزن بارگیری می‌کنند.
مدیر پسماند‌های پزشکی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران تأکید می‌کند، بیمارستان‌ها برای اینکه پول کمتر بدهند، زباله‌های پزشکی را جای زباله‌های عادی جا زده و به شهرداری می‌دهند.
دو سر یک ماجرا
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با شعبانی هم نظر است و می‌گوید: بیمارستان‌ها به دلیل اینکه می‌خواهند هزینه کمتری بپردازند، بیشتر تمایل دارند که پسماند‌های پزشکی به پسماند‌های عادی تبدیل شوند.
مسعود تجریشی معتقد است، درخصوص پسماند‌های پزشکی کار پایش بر عهده وزارت بهداشت است و براساس قانون اگر بیمارستان‌ها بتوانند شش شرط را در خصوص پسماند‌های پزشکی لحاظ کنند، می‌توانند پسماند پزشکی را به نوعی پسماند عادی تلقی کنند. وی در عین حال، بخشی از ماجرای اختلاف شهرداری و وزارت بهداشت بر سر پسماند‌های بیمارستانی را اینگونه توصیف می‌کند: شهرداری‌ها به واسطه اینکه می‌توانند برای دفع پسماند بیمارستانی هزینه بیشتری از بیمارستان‌ها دریافت کنند، هیچ علاقه‌ای به اجرای این شروط ندارند تا پسماند‌های پزشکی به پسماند‌های عادی تبدیل شود. از سوی دیگر بیمارستان‌ها نیز به دلیل اینکه می‌خواهند، هزینه کمتری را بپردازند بیشتر تمایل دارند که این پسماند‌ها به پسماند‌های عادی تبدیل شود.
فرار رفقای بهداشتی از انجام مسئولیت
زهرا صدراعظم نوری، عضو شورای شهر و رئیس کمیسیون سلامت و خدمات محیط‌زیست شورای شهر تهران معتقد است: شهرداری در ارتباط با زباله‌های خطرناک هیچ مسئولیتی ندارد و فقط مسئول جمع‌آوری و امحای زباله‌های خانگی و غیرخطرناک است. به گفته وی، این زباله‌ها به شدت آلوده است و در درون آن‌ها اجزای بدن انسان، خون، عفونت و میکروب‌های متعددی وجود دارد و طبیعی است که آلودگی فراوان دارد و وقتی با بقیه زباله‌ها مخلوط می‌شود، همه جا را آلوده می‌کنند. این زباله‌ها خاک را آلوده کرده و شیرآبه حاصل از آن‌ها آلودگی بالایی دارند.
بار دیگر تعهد پایش
آنطور که معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: در حال حاضر وزارت بهداشت متعهد شده که پایش لازم را نسبت به مدیریت پسماند بیمارستانی داشته باشد. رئیس کمیسیون سلامت و خدمات محیط‌زیست شورای شهر تهران نیز از مردم خواست تا اگر مشاهده کردند زباله‌های بیمارستانی و خطرناک امحا و رفع خطر نشده است، سریعا آن را به شورا تذکر دهند؛ تذکری که شاید وقتی دیگر به آن رسیدگی شود!
