در سالهای اخیر آمار تقلبات در عرضه موادغذایی افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است. به موازات این اتفاق، روش‌های نوین بیوتکنولوژی امکان کنترل سلامتی و جلوگیری از تقلبات تولیدکنندگان را نیز گسترش داده است.
تنها نمونه‌هایی از این نوع تقلبات عبارتند از:
تقلب در فروش گوشت چه به صورت خام و چه در موادغذایی
تقلب در شیر و فرآوردهای لبنی حاصل از آن
تقلب در خاویار
تقلب در تولید محصولات تراریخته مانند گندم و ذرت و برنج و ...
تقسیم‌بندی انواع تقلب در موادغذایی براساس میزان خطر آن برای مصرف‌کننده انجام می‌شود و بر این اساس تقلبات به دو صورت کم‌خطر و خطرناک تقسیم می‌شوند، به عنوان مثال: افزایش نشاسته به ماست که به منظور قوام بیشتر آن انجام می‌شود یک تقلب است ولی خطری برای سلامت مصرف‌کننده نخواهد داشت در صورتی‌که استفاده از یک رنگ سبز صنعتی برای جذاب‌تر کردن محصولی مثل خیارشور به‌طور مستقیم سلامت مصرف‌کننده را مورد خطر قرار می‌دهد.
اما در سیستم کارشناسی موادغذایی ابتدا این شکل طبیعی و بدون تقلب مواد است که مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس موادغذایی مشکوک با نمونه طبیعی آن‌ها سنجیده می‌شوند. بنابراین نخست مشخصات مواد طبیعی موجود در انواع موادغذایی به وسیله کارشناسان مشخص و برای ماده طبیعی حداقل و حداکثری تعیین می‌شود.اگر ماده‌ای غذایی مشکوک به تقلب بود عوامل مورد نظر را در آزمایشگاه اندازه‌گیری کرده و با مشخصات طبیعی مقایسه می‌کنند، در صورت بروز تفاوت می‌توان گفت احتمال تقلب وجود دارد.
تولیدکنندگان شیر و انواع محصولات لبنی نیز از قاعده تقلب در تولید محصول مستثنی نیستند. آن‌ها ممکن است که انواع افزودنی‌ها و مواد شیمیایی را به محصولات لبنی اضافه کنند که از جمله این مواد افزودنی می‌توان به آب، نشاسته، پارافین و انواع روغن‌های حیوانی اشاره کرد که با انجام آزمایش‌هایی ساده و در عین حال دقیق می‌توان به وجود آن‌ها پی برد.
راه‌های متداول تقلب در شیر:
مخلوط کردن شیر حیوانات مختلف با یکدیگر
اضافه کردن آب به شیر
اضافه کردن نشاسته به شیر
اضافه کردن جوش‌شیرین به شیر
اضافه کردن ماده روغنی Vanaspati به شیر
اضافه کردن مواد شوینده و پاک‌کننده به شیر
اضافه کردن فرمالین به شیر
اضافه کردن کرومات و بی‌کرومات پتاسیم به شیر
کارشناسان حوزه بهداشت هشدار می‌دهند برای به‌کارگیری تکنیک‌های شناسایی سلامت شیر به علت بهره‌گیری از اسید تنها افراد متخصص و در محیط آزمایشگاهی به انجام این کار بپردازند زیرا بهره‌گیری از وسایل آزمایشگاهی در محیط منزل کار بسیار خطرناکی محسوب می‌شود. چند راه انجام آزمایش برای تشخیص تقلب در تولید شیر عبارتند از:
تست وجود آب در شیر
یک قطره شیر را روی یک سطح صیقلی و شفاف که حالت مورب و اریب دارد بریزید. حرکت قطره شیر را بررسی کنید، شیر حقیقی از خود ردی به جای نمی‌گذارد اما شیر تقلبی که به آن آب اضافه شده یک خط سفید کمرنگ از خود باقی میگذارد.
تست وجود نشاسته در شیر
یک قطره محلول ید که برای ضدعفونی کردن نیز به کار می‌رود را به مقداری شیر اضافه کنید. چنانچه پس از اضافه کردن رنگ شیر آبی شد نشان‌دهندۀ وجود نشاسته در آن است.
تست وجود ماده روغنی به نام Vanaspati در شیر
این ماده شبیه به روغن پالم هست و برای تشخیص آن در شیر تنها کافی هست در محیط آزمایشگاهی و با رعایت تمامی موارد احتیاطی حدود ۳ میلی‌لیتر شیر را در لوله آزمایش ریخته و به همان میزان اسید هیدروکلریک به آن اضافه کنید. اگر پس از ۵۵ دقیقه رنگ محلول قرمز شد، نشان‌دهندۀ وجود Vanaspatii در شیر است.
تست وجود مواد شوینده و انواع پاک‌کننده‌ها در شیر
برای تشخیص مواد شوینده در شیر حدود ۵ میلی لیتر آب را به همان میزان شیر اضافه کنید و برای مدت ۵ دقیقه آن را هم بزنید. اگر روی شیر کف ایجاد شود، این بدان معنا است که شیر حاوی مواد شوینده است.
تست وجود فرمالین در شیر
برای شناسایی این ماده نیز حدود ۱۰ میلی لیتر شیر را در لوله آزمایش ریخته و به آن اسید سولفوریک غلیظ در محیط ایمن آزمایشگاه و با رعایت کلیه موارد ایمنی اضافه کنید. توجه کنید در این حالت نباید لوله آزمایش تکان بخورد، چنانچه در محل تقاطع شیر و اسید سولفوریک رنگ محلول بنفش شد، نشان دهندۀ وجود فرمالین در شیر است.
باوجود امکان تمامی این تقلبات در عرضه شیر و وحصولات لبنی، باز هم پیشنهاد کارشناسان این است که برای پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها از جمله تب مالت و یا سایر مشکلات گوارشی، افراد حتماً از شیرهای استاندارد استفاده کنند یا حداقل شیر را بجوشانند هرچند که جوشاندن شیر تمامی میکروب‌های آن را از بین نمی‌برد.
منبع: سینا پرس
