سیستم بدن ما انسان‌ها طوری طراحی شده است که بتواند خودش دما را تنظیم کند. وقتی هوای بیرون سرد است، بدن شما جریان خون را در اندام‌های حیاتی و مهم بیشتر به گردش می‌اندازد تا بتواند آن‌ها را گرم نگه دارد. این امر باعث می‌شود جریان خون در دست و پا تغییر کرده و کمتر شود و در نتیجه شما در این نواحی احساس سرما کنید. این یک شرایط معمولی است. عروق خونی دست و پا‌های شما در زمان سرما منقبض یا فشرده می‌شود تا جلوی از دست رفتن گرما در اندام‌های حیاتی گرفته شود.
به گزارش روزیاتو برخی از افراد هستند که به طور طبیعی همیشه دست و پاهایشان سرد است و هیچ بیماری یا عارضه زمینه‌ای ندارند. این حالت بسیار رایج است. وقتی دست و پا‌های شما به طور معمول سرد است، باید در هوای سرد مراقبت بیشتری از آن‌ها کنید.
اما اگر سرد بودن مداوم دست و پای شما باعث آزارتان شده است یا متوجه علائم متفاوت و بیشتری شدید، مثل تغییر رنگ انگشتان، ممکن است لازم باشد کار‌های دیگری را انجام دهید.
اگر اغلب مواقع در مکان‌های سرد یا دمای پایین هستید
برخی از افراد هستند که در محیط‌های خیلی سرد کار، زندگی یا بازی می‌کنند. آن‌هایی که در کشتارگاه یا سردخانه‌ها کار می‌کنند، پرسنل نظامی، کوهنوردان، شکارچیان، افرادی که مشغول به کار سیم کشی هوایی هستند و ماموران امداد و نجات از جمله افرادی هستند که نیاز به لباس‌های محافظ خاصی در برابر سرما دارند. آن‌ها باید در انتخاب لباس‌های خود دقت بیشتری کنند و تا جایی که می‌توانند خودشان را گرم نگه دارند.
قرار گرفتن در معرض هوای سرد خطر انجماد، یخ زدگی یا سرمازدگی را بیشتر می‌کنند و ممکن است منجر به آسیب دائمی به دست و پا شود. علاوه بر این، این خطر هم وجود دارد که توانایی کار با تجهیزات اورژانس و فوری به دلیل سرمای شدید ممکن نباشد.
تحقیقات مستمر نشان می‌دهد که کار کردن مداوم در محیط‌های سرد باعث می‌شود شما بیشتر تجهیز شوید، به آن شرایط جوی عادت کنید و در نهایت آسیب نبینید. بعضی از مردم هستند که نسبت به سرما تحمل زیادی دارند. مثلا ماهیگیران و صیادان می‌توانند با دستان برهنه در آب‌های بسیار سرد کار کرده و ماهی صید کنند.
زنان بیشتر در خطر سرمازدگی و منجمد شدن هستند، زیرا دست و پاهایشان سریع‌تر سرد می‌شود.
روش‌هایی برای گرم کردن دست و پا
مهم نیست چه چیزی باعث سرد شدن دست و پای شما می‌شود. مهم این است که بلد باشید خودتان را گرم کنید. در این قسمت، چند راهکار سریع و خانگی را به شما آموزش می‌دهیم که با کمک آن‌ها بتوانید دست و پا‌های خود را گرم کنید:
در انتخاب لباس دقت کنید: کلاه، دستکش، جوراب‌های گرم و یک کت، ژاکت یا کاپشن گرم در هوای سرد بپوشید. چندین لایه لباس بپوشید تا بدن خود را گرم نگه دارید. لباس‌های تنگ نپوشید. برخی از افراد معتقد هستند روسری و شال گردن آن‌ها را در هوای سرد گرم نگه می‌دارد.
به بچه‌ها کمک کنید یاد بگیرند در مواقع سرما چه کاری انجام دهند. حتما در هوای سرد لباس گرم به تن کودکان بپوشانید و به آن‌ها بگویید که اگر احساس سرما کردند یا متوجه شدند دست و پاهایشان سرد شده است به داخل بیایند.
جوراب یا پاپوش بپوشید. جوراب و هودی بپوشید تا در محیط داخل هم گرم بمانید.
هر روز ورزش کنید. ورزش روزانه، شامل پیاده روی، جریان خون در بدن شما را بهبود می‌بخشد.
بدن خودتان را با نرمش گرم کنید. سعی کنید بالا و پایین بپرید تا خون را در بدن خود به حرکت بیندازید. همان طور که نشسته اید پاهایتان را تکان دهید و در جا بزنید. انگشتان خود را تکان دهید و با پا‌های خود دایره درست کنید. اگر دست و پایتان خشک شده است، با هر کدام از انگشتان خود در هوا دایره درست کنید. با دست‌های خود دایره‌های بزرگ در هوا ایجاد کنید تا جریان خون بهتر شود.
مرتب در محیط اطراف خود بگردید. سعی کنید حداقل نیم ساعت زودتر از خواب بیدار شوید و کمی تمرینات کششی یا پیاده روی انجام دهید.
از کیسه‌های آب گرم یا پد‌های برقی گرم کننده استفاده کنید. پد‌های گرمایشی برقی در ابعاد و شکل‌های مختلف هستند و شما می‌توانید برای مناطق مختلف بدنتان استفاده کنید.
برای پاهایتان از پد گرمایشی در پایین کمر استفاده کنید. هنگامی که شب‌ها در خواب هستید با استفاده از پد‌های گرمایشی در مناطق اصلی مانند انتهای کمر یا پا‌های خود بدنتان را گرم کنید. این کار می‌تواند منجر به باز شدن عروق خونی و حرکت جریان خون بیشتر در پا‌ها می‌شود.
یک چیز گرم را در دست خود نگه دارید. مثلا می‌توانید یک لیوان نوشیدنی گرم را در دست خود نگه دارید.
ماساژ سریع بدهید. تند تند دست و پا‌های خود را بمالید و ماساژ دهید.
دستگاه‌های گرمایشی و حرارتی را دم دست بگذارید. از دستگاه‌های گرمایشی یک بار مصرف یا قابل استفاده مجدد برای پاهایتان در زمانی که بیرون از منزل و در معرض هوای سرد هستید استفاده کنید.
چند نکته کارشناسانه دیگر برای گرم نگهداشتن دست و پا در هوای سرد
پوشیدن دستکش‌های بدون انگشت به جای دستکش‌های انگشت دار برای نگه داشتن انگشتان در کنار هم و حفظ گرما
استفاده از واکس پارافین برای دست و پا
استفاده از گرما به همراه رطوبت با پک‌های گرمایی مرطوب
پرهیز از تماس مستقیم با آیتم‌های سرد و منجمد و استفاده از دستکش برای لمس کردن چیز‌های سرد
درمان بایوفیدبک گرمایشی که با استفاده از قوه تخیل جریان خون بیشتری را در دست‌ها حرکت می‌دهد.
چه چیزی باعث ایجاد حس سرما و گرما در دست و پا می‌شود؟
عوامل بسیار زیادی هستند که باعث ایجاد حس سرما در دست و پای شما می‌شوند. بدن شما یک آستانه پایه و یک پاسخ طبیعی برای دمای سرد دارد.
رایج‌ترین عوارض مربوط به سلامت که منجر به سرما در اندام مختلف بدن می‌شود مربوط به گردش خون ضعیف یا آسیب اعصاب در دست و پا می‌شود.
چند نمونه از احتمالات شامل موارد زیر است:
کم خونی
کم خونی یکی از عوارضی است که در اثر آن تعداد گلبول‌های قرمز خون که سالم هستند و خوب کار کنند کمتر از اندازه معمول است. این عارضه بیشتر به دلیل کمبود یا فقر آهن ایجاد می‌شود.
وقتی شما دچار فقر آهن هستید، گلبول‌های قرمز خون شما به اندازه کافی هموگلوبین (پروتئین‌های غنی از آهن) ندارند که اکسیژن را به ریه‌ها و دیگر اندام بدنتان ارسال کند. نتیجه این می‌شود که در انگشتان دست و پای خود احساس سرما می‌کنید.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
آزمایش خون مشخص می‌کند که آیا خون شما میزان آهن کمی دارد یا نه. بیشتر خوردن غذا‌های غنی از آهن (مانند سبزیجات سبز برگ) و مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند سردی دست و پا‌های شما را بهبود ببخشد.
بیماری شریانی یا عروقی
وقتی عروق یا رگ‌های شما باریک یا دچار نقص و نارسایی می‌شوند، جریان خون در پا‌های شما کمتر می‌شود. چند نوع بیماری عروقی وجود دارد:
بیماری عروقی محیطی (Peripheral artery disease) که طبق تخمین‌ها، یک سوم افراد بالای ۵۰ سال و مبتلا به دیابت قندی را درگیر کرده است. این بیماری عموما منجر به آسیب رسیدن به جداره عروق در اندام‌های تحتانی می‌شود که در اثر تجمع پلاک در جداره عروق خونی منجر به باریک شدن آن‌ها می‌شود.
بیماری افزایش فشار خون اولیه (Primary pulmonary hypertension) که منجر به آسیب رسیدن به عروق ریه‌ها می‌شود و اغلب سندروم رینودز را ایجاد می‌کند.
علائم بیماری عروقی محیطی یا PAD علاوه بر سرد بودن پا‌ها عبارت است از:
درد گرفتن پا‌ها در زمان ورزش کردن
بی حسی یا سوزن سوزن شدن پا‌ها
زخم شدن پا که به کندی بهبود پیدا می‌کند
علائم بیماری افزایش فشار خون اولیه شامل موارد زیر است:
اشکال در تنفس
خستگی
سرگیجه
در صورتی که هر یک از این علائم نام برده را دارید و دست و پایتان هم سرد می‌شود، حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان زودهنگام بیماری عروقی منجر به کسب نتایج بهتر می‌شود.
دیابت
گردش ضعیف جریان خون: گردش ضعیف جریان خون یکی از علائم بیماری دیابت مخصوصا در اندام‌ها تحتانی است که باعث سرد شدن دست و پای شما می‌شود.
بیماری قلبی: دیابت خطر حمله قلبی و باریک شدن عروق یا رگ‌ها به دلیل تصلب شرایین را بیشتر می‌کند و در نهایت هر دوی آن‌ها منجر به سرد شدن دست و پا می‌شود.
آسیب به اعصاب: آسیب به اعصاب (نوروپاتی محیطی) مخصوصا در پا‌ها یکی از عوارض دیابت است. این عارضه با قند خون بالا در طی مرور زمان ایجاد می‌شود. یکی از علائم اولیه احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها و دست‌های شماست.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
انجام این نکته حائز اهمیت است که میزان قند خون خود را ثابت و تا حد امکان نزدیک سطح طبیعی نگه دارید. علاوه بر این، اگر به اعصاب شما آسیب رسیده است، مرتب پا‌های خود را چک کنید تا زخمی در آن ایجاد نشود که شما متوجه آن نشوید، اما عفونی شود.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم عارضه‌ای است که طی آن غده تیروئید شما کمتر فعالیت دارد و به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند تا عملکرد متابولیک یا سوخت و ساز بدن به درستی کار کند. کم کاری تیروئید بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد تا مردان و در سنین بالای ۶۰ سال رواج بیشتری دارد.
احساس سرما یکی از علائم کم کاری تیروئید است. علائم دیگر شامل خستگی، درد مفاصل، سفت شدن، خشک شدن پوست، نازک شدن مو‌ها و افسردگی هستند.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
پزشک با آزمایش خون می‌توان پی ببرد که آیا شما دچار کم کاری تیروئید شده اید یا نه. درمان اصلی مصرف مکمل‌های هورمونی مصنوعی است که باید به طور روزانه مصرف کنید.
سندروم رینودز
بیماری سندروم رینودز (Raynaud’s syndrome) که با عنوان پدیده رینودز یا بیماری رینودز هم شناخته می‌شود عارضه‌ای است که باعث می‌شود انگشتان دست یا گاهی اوقات بخش‌هایی از بدن شما حس سرما یا بی حس شدن پیدا کند. در این حالت، عروق خونی دست یا پا باریک می‌شود و جلوی گردش طبیعی خون را می‌گیرد.
رینودز ممکن ست باعث تغییر رنگ انگشتان و سفید، آبی یا قرمز شدن آن‌ها شود. وقتی گردش خون به حالت طبیعی برگشت، دست‌های شما احساس سوزن سوزن شدن، ضربان داشتن یا تورم پیدا خواهد کرد.
رینودز با دمای پایین و استرس بیشتر تحریک می‌شود. دلیل اصلی پدیده رینودز هنوز به طور کامل مشخص نیست. این عارضه دو نوع اصلی دیگر دارد. بسیاری از افراد رینودز اولیه دارند که به آن بیماری رینودز می‌گویند. در رینودز ثانویه، به اصطلاح به این عارضه پدیده رینودز می‌گویند.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
درمان رینودز شامل مصرف دارو‌هایی است که گردش خود را بهبود می‌بخشد و عروق خونی را باز می‌کند. اما بسیاری از افراد نیاز به درمان ندارند.
برای برخی از افرادی که موارد شدید رینودز را تجربه می‌کنند، مشورت با پزشک در مورد مصرف دارو‌هایی مانند دارو‌های ناتوانی جنسی و کرم نیتروگلیسیرین موضعی که می‌تواند مفید باشد الزامی است.
سندروم رینودز ناشی از عوارض دیگر:
در ادامه، به برخی از موارد دیگر پدیده رینودز ثانویه اشاره می‌کنیم:
اسکلرودرما یک بیماری خود ایمنی است که منجر به سفت شدن پوست شده و اغلب با رینودز همراه می‌شود
لوپوس (لوپوس اریتماتوی سیستمیک) یک بیماری خودد ایمنی دیگر است که منجر به رینودز می‌شود
سندروم تونل کارپال که به دلیل درگیری عصب مدیان منجر به خواب رفتن یا بی حسی و ضعف دست‌ها می‌شود و با رینودز همراه است.
کمبود ویتامین ب ۱۲
کمبود ویتامین ب ۱۲ یا B۱۲ می‌تواند منجر به علائم عصبی شامل احساس سرما، خواب رفتن یا مورمور و سوزن سوزن شدن در دست و پا شود.
ویتامین ب ۱۲ به طور طبیعی در گوشت و محصولات لبنی وجود دارد و برای حفظ سلامت گلبول‌های قرمز خون مهم است. بدن شما نمی‌تواند ویتامین ب ۱۲ بسازد. بنابراین، شما نیاز دارید ویتامین ب ۱۲ را از غذا‌هایی که می‌خورید کسب کنید.
از علائم دیگر کمبود ویتامین ب ۱۲ عبارت است از:
خستگی
مشکلات حرکتی و عدم تعادل
کم خونی
پوست رنگ پریده
کوتاهی تنفس
زخم شدن دهان
مشکلات شناختی
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
با انجام آزمایش خون می‌توانید پی ببرید که دچار کمبود ویتامین ب ۱۲ هستید یا نه. درمان این عارضه می‌تواند به مصرف مکمل‌های خوراکی، تزریق آمپول ویتامین ب ۱۲ یا تغییر رژیم غذایی شما خلاصه شود.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن منجر به آسیب رساندن به عروق خونی سراسر بدن می‌شود. در نتیجه اعتیاد به سیگار رگ‌های شما باریک‌تر می‌شوند و می‌تواند منجر به سرد شدن دست و پا‌های شما شود.
به مرور زمان، سیگار کشیدن می‌تواند منجر به آسیب رساندن به عروق خونی قلب شود و نهایتا قلب به سختی خون را در سرتاسر بدن پمپاژ کند. این حالت بیشتر پا‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
به خودتان کمک کنید سیگار را ترک کنید. از افراد متخصص، کارشناسان و یا حتی برنامه‌های کاربردی موبایل کمک بگیرید تا روند پیشرفت شما در ترک سیگار را کنترل کنند.
عوامل دیگری که بر سرد شدن دست و پا تاثیر می‌گذارند:
عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث می‌شوند شما در دست و پای خود احساس سرما کنید. این عوامل شامل سن، سابقه فامیلی و مصرف برخی داروهاست. افزون بر این:
اگر عفونت باکتریایی یا ویروسی دارید و تب کرده‌اید، ممکن است لرز هم داشته باشید.
گاهی اوقات اضطراب هم باعث می‌شود شما در دست و پای خود احساس سرما کنید.
تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۶ انجام شد نشان داد که بین سوء هاضمه مزمن و احساس سرما در دست و پا رابطه قوی وجود دارد.
تحقیقات دیگری که در سال ۲۰۱۸ انجام شد به رابطه بین بسیاری از بیماری‌های مزمن و سرد شدن دست و پا شامل فشار خون بالا و پایین و پریود‌های دردناک (دیس منوره) پی برد. این تحقیقات تاثیرات فرهنگی در مورد شیوه فکر کردن به سرد شدن دست و پا را نیز در نظر گرفته بود.
کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض عوامل خطرساز سرد شدن دست و پا هستند.
برای کودکان
کودکان سریع‌تر گرمای بدن خود را از دست می‌دهند، زیرا سطح پوست آن‌ها نسبت به وزنشان بیشتر است. ممکن است کودکان چربی در زیر پوستشان به عنوان عایق بندی نداشته باشند. علاوه بر این، سیستم تنظیم دمای بدن طبیعی آن‌ها هنوز به طور کامل شکل نگرفته است.
برای افراد مسن
افراد مسن توانایی تنظیم دمای بدن خود را از دست می‌دهند. عروق خونی در اندام تحتانی آن‌ها برای گرم نگه داشتن اندام افراد سالمند به راحتی منقبض نمی‌شود.
متابولیسم یا سوخت و ساز بدن با افزایش سن کند می‌شود و این عارضه نیز می‌تواند دخیل باشد. در افراد مسن، به دلیل داشتن بیماری‌های مختلف، عوارض مزمن یا مصرف دارو‌های خاص خطر سرد شدن اندام تحتانی افزایش پیدا می‌کند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر همیشه دست و پای شما سرد است، مهم نیست دمای هوای بیرون یا محیط اطراف شما چقدر است. باید حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است این سرد شدن دست و پا نشان از یک بیماری نهفته داشته باشد که باید آن را هر چه سریع‌تر درمان کنید.
اگر علائم دیگری دارید، مثلا انگشتان دست یا پای شما تغییر رنگ می‌دهند، مشکل در تنفس دارید یا دست و پای شما درد می‌کند، حتما برای درمان شدن به پزشک متخصص مراجعه کنید.
