دکتر امیر هوشنگ باقری متخصص اعصاب و روان و دبیر انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی اظهار کرد: استرس به خودی خود مفید و دارای اثرات خوبی است، به افراد انگیزه فعالیت داده و در صورت کوتاه مدت بودن می‌تواند سیستم ایمنی فرد را تقویت کند و مانند یک ورزش مفید باشد.
به گزارش ایسنا وی با بیان اینکه استرس‌های کوتاه مدت برای بدن مفید هستند و در این حالت فرد اصلا متوجه این استرس نمی‌شود، گفت: استرس در حد متوسط و به شرط مزمن نشدن نیز برای انسان مفید است و منجر به انگیزه و نشاط در فرد می‌شود.
این متخصص اعصاب و روان افزود: هر استرس می‌تواند به انواع خوشایند و ناخوشایند تقسیم شود و هر دو نوع این استرس‌ها اگر طولانی شوند به ذهن و جسم فرد آسیب می‌زنند.
ظرفیت متفاوت افراد برای تحمل استرس
وی در ادامه با اشاره به اینکه هر کسی برای تحمل استرس ظرفیتی دارد، توضیح داد: اگر این استرس از حد توان فرد بیشتر شود، حتی افرادی که استرس را خوب مدیریت می‌کنند نیز کم می‌آورند و دچار مشکل می‌شوند.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی با بیان اینکه در حال حاضر داوطلبان کنکور با دو استرس کنکور و استرس ناشی از یک بیماری مواجه هستند، توضیح داد: استرس کرونا باعث مختل شدن روابط بین افراد و کاهش رفت و آمد‌ها شده است، بنابراین افراد از مزایا و پاداش‌های روابط اجتماعی محروم هستند، مسافرت‌ها کم شده و تمام این عوامل منجر به کاهش توان افراد در برابر استرس می‌شود.
مسئول کمیته روان درمانی با اشاره به اینکه جوانان کنکوری در سال‌های قبل فقط با استرس کنکور مواجه بودند، تصریح کرد:، اما امسال استرس ناشی از ویروس کرونا و به تعویق افتادن تاریخ برگزاری آزمون به عنوان معضلی دیگر، بار استرس جوانان کنکوری را اضافه کرده است.
باقری درخصوص راهکار تغذیه‌ای برای مقابله با استرس گفت: به طور کلی هر غذایی که می‌خوریم می‌تواند به نوعی استرس محسوب شود و بدن باید انرژی صرف کند تا بتواند دوباره به تعادل برسد و با این استرس که استرس مفیدی است و برای بدن ضروری، کنار بیاید، درحالی که مصرف غذا‌های ناسالم و قند‌های تصفیه شده می‌تواند در تشدید استرس نقش قابل توجهی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه اگر استرس در خواب، اشتها، انرژی بدنی، تمرکز، حوصله، خلق و خوی فرد تاثیر منفی بگذارد، فرد باید اقدامی برای کاهش استرس بکند، افزود:، اما قبل از هر چیز، در ابتدا فرد باید خودش یا به کمک شخصی علت استرس را پیدا کند، اگر علت را فهمید آن وقت باید راه حلی یافته و استرس را برطرف کند.
مقابله مثبت و منفی با استرس
این متخصص اعصاب و روان با اعلام اینکه دو نوع مقابله برای استرس وجود دارد، تصریح کرد: مقابله مثبت و مقابله منفی. مقابله مثبت شامل تنظیم خواب و تغذیه، مرخصی و استراحت دادن به خود، گردش در طبیعت، خوردن ویتامین‌های گروه ب، منیزیوم و کلسیم، پیاده روی، مدیتیشن و ورزش‌هایی مثل، یوگا، شنا است.
باقری با بیان اینکه ورزش‌های دسته جمعی که بیشتر حالت تفریح دارند نیز به کاهش استرس کمک زیادی می‌کند، افزود: برای اهل کتاب، مطالعه کتاب‌های انگیزشی مفید است و برای گروهی از افراد فعالیت‌هایی مانند موسیقی، تماشای فیلم، صحبت با دوستان و دیگران می‌توانند مفید باشد.
وی با بیان اینکه مواد قندی غیر طبیعی مانند شیرینی جات و نوشابه ها، می‌توانند در لحظه، آرامش نیم تا یک ساعته به افراد بدهند، اما در نهایت منجر به شدیدتر شدن استرس افراد می‌شوند، گفت: بهتر است مصرف این مواد قندی محدود شود و در عوض مصرف میوه و سبزیجات بیشتر شود.
این متخصص اعصاب و روان بر اهمیت تنظیم ساعت‌های غذایی تاکید و تصریح کرد: در اثر افت قند استرس افزایش می‌یابد، این درحالی است که پرخوری و زیاده روی نیز مشکل زاست.
وی خواب را عامل مهم دیگری در تنظیم استرس عنوان کرد و افزود: یعنی فرد ۸ ساعت باید بخوابد، اما برای ما ساعت خوابیدنی اهمیت دارد که حتما از ساعت ۱۲ تا ۴ صبح باشد، زیرا در این زمان هورمون رشد ترشح می‌شود و به ترمیم جسم و روان بسیار کمک می‌کند.
مسئول کمیته روان درمانی با اشاره به اینکه در این گونه فعالیت‌ها نباید افراط شود، گفت: در مقابله منفی، فرد برای کاهش استرس خود به مصرف دارو، مواد مخدر و رفتار‌های ناسالم پناه می‌برد. این موارد ظاهرا استرس را کاهش می‌دهند، اما در دراز مدت بسیار مضر هستند.
زمان مراجعه به مشاور و روان شناس
باقری تصریح کرد: اگر افراد تمام این کار‌های مثبت را انجام دادند و نتیجه نگرفتند، آن وقت باید به یک متخصص روانپزشک یا روانشناس و یا مشاور مراجعه کنند.
وی با بیان اینکه درمانگر میزان استرس را اندازه می‌گیرد تا ببیند چه اندازه بر روی جسم و ذهن فرد فشار وارد می‌کند، گفت: اگر استرس مزمن شود سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و این سیستم ایمنی ضعیف شده، فرد را مستعد انواع بیماری‌های ویروسی و باکتریایی می‌کند؛ بنابراین یک درمانگر، خواب، تغذیه، قدرت تمرکز، انرژی فرد را کنترل می‌کند و وقتی مطمئن شد که استرس بر این عوامل اثر گذاشته، وارد اولین مرحله درمان می‌شود.
این متخصص اعصاب و روان توضیح داد: اولین اقدام درمانی خودارزیابی (خودپایشی، خود نگری) است. در این مرحله فرد باید خودش را ارزیابی کند و به افکار، احساسات، وضعیت جسمی، درد و ناراحتی در قسمت‌های مختلف بدنش و سپس به رفتار‌های که به دنبال این فکر و احساس از خود نشان می‌دهد، توجه کند.
وی با اشاره به اینکه معمولا درمانگر از فرد دچار استرس می‌خواهد به حسش نمره‌ای بدهد، ادامه داد: اگر بالاترین نمره را ۱۰ و کمترین را صفر در نظر بگیریم، شما چه نمره‌ای به خود می‌دهید؟ در این مرحله درمانگر می‌تواند براساس حالات بدنی، احساسات و افکاری که دارد دخالت کند. درمانگر می‌تواند افکار فرد را شناسایی کند و ببیند چه افکاری موجب نگرانی و اضطراب فرد می‌شود. به کمک فرد این موارد را بنویسد و تصحیح کند. وقتی افکار اصلاح شد، به دنبال آن احساس و رفتار فرد تحت تاثیر فرار می‌گیرد. از طرفی درمانگر می‌تواند به جای توجه به افکار فرد، به بدن او توجه کند و ببیند چه حس‌هایی را درحال تجربه کردن است و به فرد آموزش تکنیک‌های ریلکسیشن، هیپنوتیزم، تنفس‌های آرام شکمی و عمیق و ... بدهد.
باقری با اشاره به اینکه گاهی استرس به علت عدم مدیریت زمان رخ می‌دهد، گفت: یعنی فرد کار‌های غیر مهم را به تعویق می‌اندازد و در نهایت مجبور می‌شود که در آخرین لحظات به آن رسیدگی کند که استرس زاست و در عین حال مانع رسیدگی به کار‌های مهمی می‌شود که بر زندگی و آینده فرد تاثیرگذار است.
دارو درمانی از چه زمانی شروع می‌شود؟
وی با بیان اینکه در شرایط حاضر باوجود استرس ویروس کرونا و زمان کم تا برگزاری کنکور، حتی کسانی که از قبل درس خوانده اند نیز نگرانند، گفت: افراد از خود توقعاتی دارند که باعث به وجود آمدن استرس برای آن‌ها می‌شود. کسانی که خوب درس خوانده اند، رتبه عالی و افرادی که کمتر تلاش کرده اند حداقل قبولی می‌خواهند.
مسئول کمیته روان درمانی خاطرنشان کرد: وقتی فرد روش‌های طبیعی و مقابله مثبت با استرس را انجام داد، حتی درمانگر به فرد یاد داد که چگونه خود را ریلکس و افکار خود را شناسایی کند و مثبت‌تر بیاندیشد، اما باز جواب نداد، یا اگر در زمان حاضر که یک هفته تا کنکور بیشتر نمانده و فرصت یادگیری این روش‌های خود آرام سازی وجود ندارد، در این مرحله درمانگر به دارو درمانی روی می‌آورد.
وی در عین حال به مشکلات و عوارض ناشی از مصرف دارو‌ها اشاره و تصریح کرد: مصرف دارو‌های ضد اضطراب همزمان با کاهش اضطراب، روی تمرکز و گیرایی فرد اثر می‌گذارند؛ بنابراین وقتی مطمئن شدیم که میزان استرس فرد به حدی بالاست که شب قبل کنکور نمی‌تواند بخوابد و به خوبی غذا بخورد، در این حالت می‌توان دوز کم دارو را شروع کرد. باید با امتحان دارو از روز‌های قبل، دارو به کمترین مقدار تجویز شود و فقط به گونه‌ای باشد که اضطراب فرد کاهش پیدا کند و منجر به خواب آلودگی و کاهش تمرکز نشود.
کنکور همه زندگی نیست
این متخصص اعصاب و روان ادامه داد: در صورتی زمان کافی وجود داشته باشد، روانشناس و روانپزشک با فرد صحبت می‌کنند که کنکور دادن و قبولی در آن بسیار خوب است، اما همه زندگی نیست، بنابراین اگر کسی قبول نشود فاجعه‌ای رخ نداده است. فقط یک امتحان بوده که او بتواند در مسیر زندگی موفق‌تر باشد و اگر امسال قبول نشد سال دیگر می‌تواند دوباره امتحان بدهد، یا مانند هزاران نفر افراد موفق که تحصیلات دانشگاهی ندارند خوشبخت زندگی کند.
چگونگی مقابله با استرس در خانواده‌ها
باقری با بیان اینکه خانواده‌ها باید به فرزندانشان اجازه بدهند تا خودش با قضیه کنکور مقابله کند، گفت: متاسفانه بعضی خانواده‌ها به شدت درگیر این مسابقه شده اند. آن‌ها افرادی کمال گرا هستند که برنده شدن در این مسابقه برایشان خیلی مهم است. اینجاست که نشان می‌دهد این افراد ذهنیت غلطی دارند که با قبول نشدن در کنکور فاجعه رخ می‌دهد، بنابراین این گونه افراد حتما باید به یک درمانگر مراجعه کنند.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی با تاکید براینکه در اغلب استرس‌ها و مشکلات فقط خود فرد مقصر نیست، بلکه مجموعه عوامل محیطی مانند خانواده مسئول هستند، گفت: اگر بتوان خانواده‌ها را درگیر کرد، اثر درمان بسیار بالا می‌رود، به طوری که اگر احساس شود که مادر یا پدری سختگیر، وسواسی، کمالگرا است و به فرزندشان فشار می‌آورند باید از قبل با آن‌ها صحبت شود و مشاوره و یا حتی دارو دریافت کنند.
این متخصص اعصاب و روان با اشاره به افرادی که نگران نگاه‌های دیگران هستند، تصریح کرد: این گونه افراد دو دسته اند. یک دسته کسانی هستند که خانواده و نزدیکان آن‌ها را تحت فشار می‌گذارند، بازخواست می‌کنند، با دیگران مقایسه می‌کنند و زیرسوال می‌برند، که حتما باید خانواده تحت درمان قرار بگیرند. اما دسته دیگر دانش آموزانی هستند که نظر دیگران بیش از حد برایشان مهم است و این طرز فکر باید تصحیح شود.
باقری در پایان پیشنهاد داد که داوطلبان کنکور روز قبل امتحان را به خود استراحت داده و تفریح سالمی داشته باشند تا روز بعد بتوانند با آرامش و به دور از استرس در این آزمون شرکت کنند.
