دو حکمت قربانی کردن گوشت حیوان

به گزارش پایگاه خبری صراط به نقل از تسنیم، عمدتاً در فرهنگ ما وقتی عید قربان فرا می‌رسد، تصور می‌شود قربان به معنی ذبح حیوان یا «گوشت قربانی» است؛ در حالی که باید گفت ذبح حیوان یا قربانی کردن آن، بهانه‌ای برای اطاعت امر خدا جهت رسیدن به «قُرب» اوست؛ همچنان که در فرهنگ اسلامی به هر چیزی که سبب «قُرب» و نزدیکی انسان به خدا شود واژه «قُربان» بر آن اطلاق می‌شود. به عنوان نمونه در روایت می‌خوانیم «الصَّلَاةُ قُرْبَانُ کُلِّ تَقِی‏؛ نماز، نزدیک کننده متقیان به خداوند متعال است.» (کافی ۳/۲۶۵). از این رو یکی از اعمال مهم این روز که «ذبح حیوانات حلال‌گوشت» است، بهانه‌ای برای نزدیکی به خداوند متعال است.

اما در آیه‌ای از قرآن، ذبح حیوانات حلال از مصادیق تقوا معرفی شده است: «لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى‏ مِنْکُمْ کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى‏ ما هَداکُمْ وَ بَشِّرِ الْمُحْسِنینَ؛ هرگز [نه‏]گوشت‌هاى آن‌ها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید، ولى [این‏]تقواى شماست که به او مى‌‏رسد. این گونه [خداوند]آن‌ها را براى شما رام کرد، تا خدا را به پاس آنکه شما را هدایت کرده به بزرگى یاد کنید و نیکوکاران را بشارت بده.» (حج، ۳۷)

در این آیه چند نکته نهفته است: اول اینکه خداوند به تکالیف ما نیازى ندارد بلکه این تکالیف برای رشد انسان‌هاست و در ورای حدود الله، اهداف والاتری نهفته است؛ تقویت تقوا یکی از اهداف این آیه است؛ شاید یکی از دلایلش پاسداشت احکام الهی باشد، چرا که هر انسانی مقید به احکام خداوند نیست، همچنان که رابطۀ خداوند با انسان مؤمن و مقرّب، از راه تقواست و پایۀ اولیۀ قرب خداوند هم تقوا محسوب می‌شود.

نکتۀ بعد اینکه خداوند مسخر کردن حیوانات، برای استفاده از گوشت و پوست و اجزای آن را بهانه‌ای برای خاکساری به درگاه او و بزرگ شمردن مقام خویش نزد عبد یاد می‌کند و در انتها به محسنین بشارت می‌دهد. امام صادق علیه‌السلام در روایتی ضمن بیان سرّ قربانى کردن حیوان فرمود: خداوند متعال هنگام ریختن اوّلین قطرۀ خون حیوان به زمین، صاحب قربانى را مى‌‏بخشد. این یکى از علل تشریع قربانى است، دیگر آنکه به این وسیله اهل تقوى از غیرشان ممتاز شده و تنها عمل ایشان مقبول واقع مى‏‌شود، چنانچه خدا در قرآن فرموده: «لَنْ یَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لکِنْ یَنالُهُ التَّقْوى‏ مِنْکُمْ»؛ هرگز به رضاى خدا نخواهد رسید و مقبول درگاهش واقع نخواهد شد گوشت حیواناتى که تصدّق داده شده و نه خون ریخته شده آن‌ها بلکه آن تقواى صاحب این قربانى‌‏ها مقبول درگاهش است. سپس در تأیید این حکمت (حکمت دوّم) امام فرمودند: بنگر چگونه خداوند متعال قربانى هابیل را قبول و قربانى قابیل را ردّ کرد و این نبود مگر به خاطر آنکه هابیل اهل تقوى و قابیل فاقد آن بود. (علل الشرائع، ج‏۲، ص ۴۳۸)