آن
مقدار توجه که در طب اصيل ايراني نسبت به تغذيه و غذا خوردن اصولي و درست
به چشم مي خورد در هيچ يک از مکاتب طبي دنيا به چشم نمي‌خورد .
حکيمان ايران زمين معتقد بودند : «اگر طبيب درمان بيمار خود را از اصلاح غذاي او آغاز نکند گويي بر کشتن وي جرأت يافته است» و اين جمله بسيار هشدار دهنده و تمام کننده است. نظر معصومين نيز اهميت بي اندازه ي تغذيه را به ما گوشزد مي کند. رسول خدا فرموده : «معده خانه ي تمام دردها و بيماري هاست .» قرآن کريم مي فرمايد : «انظر الي طعامک» که اين "انظر” تفاسير متعددي دارد . از جمله اين که دقت در خوردن وآشاميدن يک "دستور” مهم اسلامي و ديني است .
پيشگيري ، بهداشت و درمان بيماري هاي جسم و روح و روان انسان‌ها مسير نخواهد شد تا زماني که تغذيه و خودرن و آشاميدن آنان کامل و صحيح نباشد . پس اهميت اين بحث بيشتر از آن چيزي است که بتوان تصور کرد و در آخر به نظر مي رسد حتي شخصيت ، شعور و معرفت انسان ها نيز بستگي بي حدي به نوع تغذيه ي آنان دارد و اين ضرب المثل عاميانه براي مولف و کارشناسان تغذيه طب سنتي و طب اسلامي کاملاً پذيرفته شده است : "به من بگو چگونه مي خوري و غذاي تو چيست تا بگويم کيستي و چه کاره اي”
هر شخصی با توجه به طبع و مزاج خود بايد نوع غذاي مناسب حال خود را انتخاب کند و بيشتر آن انواع غذاها را مصرف كند، به طور کلی، اولا ما بايد مزاج و طبع خود را بشناسيم كه حدود دويست علامت دارد و اگر خودمان اين اطلاعات و تجربه را نداريم، از پزشك كارشناس طب سنتي جوياي اين مهم باشيم كه «خودمان را به خودمان بشناساند» و قطعا يكي از جنبه‌هاي بسيار مهم خودشناسي كه مورد تاكيد اسلام، حكما، عرفا و فيلسوفان و ائمه معصومين است همين شناخت طبع و مزاج خود است. ثانيا بر حسب اين طبع و مزاج، غذا و حتي پوشاك و بسياري ملزومات زندگي و شغلي و معيشتي خود را انتخاب کنیم.
مثلا فردي كه طبع گرم صفراوي يا دموي دارد، بايد غذاهاي خنك و سردي مثل آش انار، آش آلو، آب زرشك، خيار، مركبات و ماست و... مصرف كند تا گرمي و حرارت ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر گرمي بخورد و هر گاه غذاهاي گرم مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام سرد و خنك نيز بخورد، در غیر این صورت عوارض گرمي (جوش و خارش بدن، گر گرفتگي، بي‌قراري، كهير، سوزش ادرار، سوزش سر دل، آفت دهان و...) او را آزار خواهد داد.
در مقابل فردي كه طبع سرد بلغمي يا سوداوي دارد، بايد غذاهاي گرم مصرف كند تا سردي ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر سردي بخورد و هر گاه غذاهاي سرد مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام گرم نيز بخورد که در غیر این صورت عوارض سردي (بي‌حالي و ضعف و سستي بدن، خواب‌آلودگي، نفخ معده، استخوان درد، پف آلودگي صورت و...) او را آزار خواهد داد. به همين دليل در طب سنتي هر غذايي يك مصلح دارد كه سردي يا گرمي غذا را به تعادل مي‌رساند، مثلا مصلح برنج، زيره و مصلح نان، رازيانه و مصلح گوشت، پياز و مصلح عدس، گلپر و مصلح انار، گلاب و مصلح شير، هل و گلاب و مصلح مرغ، زعفران و... برشمرده شده است.
در گزينش نيروي انساني براي هر مجموعه كاري نيز طبايع و مزاج‌ها فوق‌العاده كاربردي است. به طور مثال سرباز يا كارگر بايد پر انرژي، شجاع و جسور باشد كه خصلت دموي‌هاست.
مدير و طراح و محقق بايد دقيق، پيگير، باهوش، بااراده، ريزبين، منظم و سيستم ساز باشد كه خصلت صفراوي‌مزاج‌هاست. قاضي، پزشك، مربي ورزشي بايد وسواس‌گونه و سختگيرانه و دقيق روي كارش نظارت كند كه تا حدي صفت سوداويهاست. كارمند، فروشنده، هنرمند، سرايدار بايد بلغمي مزاج باشند تا مطيع، آرام و صبور باشد و چون و چرا در كار نياورد.
رنگ‌ها، لباس‌ها، زمين، مصالح ساختماني، وسايل پلاستيكي، محيط‌هاي جغرافيايي، خوراكي‌ها، احساسات، رفتارهاي مذهبي، رفتارهاي اجتماعي، رفتارهاي جنسي، بارداري، تكلم، تفكر، كار، ورزش و... هر كدام داراي طبع گرم و سرد و مزاج خاص بوده و به همان نسبت در روح و روان و جسم و نوع شخصيت آدمي اثرگذار هستند. فهرستي از غذاهاي گرم و سرد و معتدل (نه گرم و نه سرد):
اغذيه گرم
انگور، سير، دارچين، پياز، زنجبيل، گلاب، فلفل سياه، نارگيل، گوشت گوسفند، تره، نخود، ريحان، عسل، ارده، خرما، شيره انگور، نان گندم، موز، زيتون، قهوه، گردو، كدو حلوايي، فندق، زيره سياه، بادام زميني، زردچوبه، پسته، توت، شلغم، روغن حيواني، سياه‌دانه، انجير، خربزه، كنجد، نمك، كاكائو، شكلات، نبات، نعناع اغذيه سرد
ماهي، آلو، مرغ، گلابي، لوبيا، شاه توت، عدس، توت‌فرنگي، اسفناج، چغندر، ماست، ذرت، خيار، باقلا، كاهو، گوشت گاو، هندوانه، گوشت گوساله، برنج، گوجه‌فرنگي، قارچ، شكر، كيوي، كاسني، پنير، باميه، شير، چاي، كشك، سيب‌زميني، بادنجان، كدو، مركبات، زرشك، نان جو، آلبالو، انار، گيلاس، سركه، ماءالشعير، آب غوره، آب ليمو، سماق.
اغذيه معتدل
آب گوشت، بادام، سيب، كرفس.
حکيمان ايران زمين معتقد بودند : «اگر طبيب درمان بيمار خود را از اصلاح غذاي او آغاز نکند گويي بر کشتن وي جرأت يافته است» و اين جمله بسيار هشدار دهنده و تمام کننده است. نظر معصومين نيز اهميت بي اندازه ي تغذيه را به ما گوشزد مي کند. رسول خدا فرموده : «معده خانه ي تمام دردها و بيماري هاست .» قرآن کريم مي فرمايد : «انظر الي طعامک» که اين "انظر” تفاسير متعددي دارد . از جمله اين که دقت در خوردن وآشاميدن يک "دستور” مهم اسلامي و ديني است .
پيشگيري ، بهداشت و درمان بيماري هاي جسم و روح و روان انسان‌ها مسير نخواهد شد تا زماني که تغذيه و خودرن و آشاميدن آنان کامل و صحيح نباشد . پس اهميت اين بحث بيشتر از آن چيزي است که بتوان تصور کرد و در آخر به نظر مي رسد حتي شخصيت ، شعور و معرفت انسان ها نيز بستگي بي حدي به نوع تغذيه ي آنان دارد و اين ضرب المثل عاميانه براي مولف و کارشناسان تغذيه طب سنتي و طب اسلامي کاملاً پذيرفته شده است : "به من بگو چگونه مي خوري و غذاي تو چيست تا بگويم کيستي و چه کاره اي”
هر شخصی با توجه به طبع و مزاج خود بايد نوع غذاي مناسب حال خود را انتخاب کند و بيشتر آن انواع غذاها را مصرف كند، به طور کلی، اولا ما بايد مزاج و طبع خود را بشناسيم كه حدود دويست علامت دارد و اگر خودمان اين اطلاعات و تجربه را نداريم، از پزشك كارشناس طب سنتي جوياي اين مهم باشيم كه «خودمان را به خودمان بشناساند» و قطعا يكي از جنبه‌هاي بسيار مهم خودشناسي كه مورد تاكيد اسلام، حكما، عرفا و فيلسوفان و ائمه معصومين است همين شناخت طبع و مزاج خود است. ثانيا بر حسب اين طبع و مزاج، غذا و حتي پوشاك و بسياري ملزومات زندگي و شغلي و معيشتي خود را انتخاب کنیم.
مثلا فردي كه طبع گرم صفراوي يا دموي دارد، بايد غذاهاي خنك و سردي مثل آش انار، آش آلو، آب زرشك، خيار، مركبات و ماست و... مصرف كند تا گرمي و حرارت ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر گرمي بخورد و هر گاه غذاهاي گرم مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام سرد و خنك نيز بخورد، در غیر این صورت عوارض گرمي (جوش و خارش بدن، گر گرفتگي، بي‌قراري، كهير، سوزش ادرار، سوزش سر دل، آفت دهان و...) او را آزار خواهد داد.
در مقابل فردي كه طبع سرد بلغمي يا سوداوي دارد، بايد غذاهاي گرم مصرف كند تا سردي ذاتي او تعديل شود و در سلامت و تعادل جسمي و گوارشي به سر ببرد. چنين فردي بايد كمتر سردي بخورد و هر گاه غذاهاي سرد مصرف كرد، بايد به همراه آن اقلام گرم نيز بخورد که در غیر این صورت عوارض سردي (بي‌حالي و ضعف و سستي بدن، خواب‌آلودگي، نفخ معده، استخوان درد، پف آلودگي صورت و...) او را آزار خواهد داد. به همين دليل در طب سنتي هر غذايي يك مصلح دارد كه سردي يا گرمي غذا را به تعادل مي‌رساند، مثلا مصلح برنج، زيره و مصلح نان، رازيانه و مصلح گوشت، پياز و مصلح عدس، گلپر و مصلح انار، گلاب و مصلح شير، هل و گلاب و مصلح مرغ، زعفران و... برشمرده شده است.
در گزينش نيروي انساني براي هر مجموعه كاري نيز طبايع و مزاج‌ها فوق‌العاده كاربردي است. به طور مثال سرباز يا كارگر بايد پر انرژي، شجاع و جسور باشد كه خصلت دموي‌هاست.
مدير و طراح و محقق بايد دقيق، پيگير، باهوش، بااراده، ريزبين، منظم و سيستم ساز باشد كه خصلت صفراوي‌مزاج‌هاست. قاضي، پزشك، مربي ورزشي بايد وسواس‌گونه و سختگيرانه و دقيق روي كارش نظارت كند كه تا حدي صفت سوداويهاست. كارمند، فروشنده، هنرمند، سرايدار بايد بلغمي مزاج باشند تا مطيع، آرام و صبور باشد و چون و چرا در كار نياورد.
رنگ‌ها، لباس‌ها، زمين، مصالح ساختماني، وسايل پلاستيكي، محيط‌هاي جغرافيايي، خوراكي‌ها، احساسات، رفتارهاي مذهبي، رفتارهاي اجتماعي، رفتارهاي جنسي، بارداري، تكلم، تفكر، كار، ورزش و... هر كدام داراي طبع گرم و سرد و مزاج خاص بوده و به همان نسبت در روح و روان و جسم و نوع شخصيت آدمي اثرگذار هستند. فهرستي از غذاهاي گرم و سرد و معتدل (نه گرم و نه سرد):
اغذيه گرم
انگور، سير، دارچين، پياز، زنجبيل، گلاب، فلفل سياه، نارگيل، گوشت گوسفند، تره، نخود، ريحان، عسل، ارده، خرما، شيره انگور، نان گندم، موز، زيتون، قهوه، گردو، كدو حلوايي، فندق، زيره سياه، بادام زميني، زردچوبه، پسته، توت، شلغم، روغن حيواني، سياه‌دانه، انجير، خربزه، كنجد، نمك، كاكائو، شكلات، نبات، نعناع اغذيه سرد
ماهي، آلو، مرغ، گلابي، لوبيا، شاه توت، عدس، توت‌فرنگي، اسفناج، چغندر، ماست، ذرت، خيار، باقلا، كاهو، گوشت گاو، هندوانه، گوشت گوساله، برنج، گوجه‌فرنگي، قارچ، شكر، كيوي، كاسني، پنير، باميه، شير، چاي، كشك، سيب‌زميني، بادنجان، كدو، مركبات، زرشك، نان جو، آلبالو، انار، گيلاس، سركه، ماءالشعير، آب غوره، آب ليمو، سماق.
اغذيه معتدل
آب گوشت، بادام، سيب، كرفس.
